воскресенье, 24 февраля 2013 г.

ჩემი თემა ექვთიმე თაყაიშვილზე









   yvelaferi daiwyo imiT, rom 1863 wlis zamTris susxian dilas qveyanas moevlina qarTveli adamiani, romelsac eqvTime TayaiSvili uwodes. is ar dabadebula tyviebis wvimaSi, rogorc didi ilia.. misi sicocxlis dawyebas as erTi gasroliT ar gamoxmaurebian. daibada araCveulebrivi bavSvi Cveulebriv dilas da amiT daiwyo yvelaferi...
    sxva bavSvebis msgavsad daamTavra quTaisis gimnazia 1883 wels, xolo 1887 wels peterburgis universiteti. amis Semdeg is Camovida saqarTveloSi da TbilisSi aswavlida qarTul saTavadaznauro skolasa da klasikur gimnaziaSi. ramdenime wlis Semdeg is Tavad ganagebda Tbilisis qarTul saTavadaznauro gimnazias, ,,aRsaniSnavia rom es gimnazia warmoadgenda qarTuli ganaTlebis umTavres keras.’’       
   eqvTime amiT ar kmayofildeboda, is cdilobda qarTveli erisTvis mieca is patara ankara wyaro, romelic Semdgom dauSretel mdinared iqceoda. ,,swavlisa da wvdomis erTaderTi gza arsebobs – moqmedeba”. am ideiT moqmedebda da agebda im patara bilikebs, xidebs, romlebsac ganaTlebasTan mivyavdiT. da marTlac, man Tavis TanamoazreebTan erTad gaiara bewvis xidi da monawileoba miiRo Tbilisis saxelmwifo universitetis daarsebაში.
   eqvTime, romelic ianvris susxian dilas Cveulebrivad daibada, axla araCveulebrivi sazogado moRvawe gaxda da swored am azriT, igi gaagzavnes ucxoeTSi, erovnuli ganZis meTvalyured. marTlac, Cven verasdros vxedavT, Tu ra ganZi gviWiravs xelSi, magram arian iseTi adamianebi, romlebic afasebenMmas.

,,1908 wels, qarTlSi yofnisas, erTi gapartaxebuli saxlidan eqvTimes Tvalwin nagavi gamogaves. swored iqidan amoiRo man uZirfasesi Zegli ,,xelmwifis karis garigeba”. imave wels gamouvlenia da gadaurCenia eqvTimes axalgoris ganZic...’’
     1921 weli...
   eqvTime TayaiSvili Tan misdevs qarTul saunjes, radgan ,,daicvas igi yovelgvari moulodneli da mosalodneli saSiSroebisgan”. eqvTime midis da ukan rCeba misi naTesav-megobrebi, misi axalSeqmnili universiteti.. mas uwevs Tavisi daZabuli da tempSi Cayenebuli Sromis mitoveba..                                             
   ,,Tbilisidan jer quTaisSi da Semdeg baTumSi ris vaivaglaxiT Camotanili ganZi safrangeTis ,,ernest renanze” dabinavda, magram kapitanma piroba daarRvia, daniSnul droze adre aswia Ruza...” rodesac eqvTime navsadgurSi mivida, ukve gviani iyo, gemi Sua zRvaSi Sesuliyo, magram mas far-xmali ar dauyria, kateriT gamoekida kreisers. qarTvelebi patara gemiT daedevnen mas. zRvis lurji talRebi raSebiviT iltvodnen da im patara gemis, romelsac ramdenjerme bewvis xidze gasvla mouwia, CaZirvas lamobdnen... magram amaod... gadarCenilebi stambulSi Cadian. ucxo miwaze dakarguli ganZi, romelic samxedro-satransporto gemze gadaetanaT, eqvTimesTan, ninosTan (romelic eqvTimes meuRle gaxldaT) da  ioseb eligulaSvilTan erTad mgzavrobda. samwuxarod, yvelaferi amiT ar dasrulebula. parizSi Casulebs Semdegi winaRoba daxvdaT. Zvirfasi ganZis arseboba parizSi ar gamohparviaT amerikelebs, amitom maT TxovniT mimarTes qarTvelobas, rom eqvsi TviT gamoefinaT igi amerikul muzeumSi. qarTveli emigrantebisgan dadebiTi pasuxis Semdeg SesaZlo xdeboda qarTuli erovnuli ganZis dakargva, amitom qarTvelebma umal uariT gaistumres. amave dros, britaneTidan safrangeTs moevlina qarTvelologi uiliam aleni, romelsac qarTuli ganZidan erTi nivTis Sesyidva evaleboda. albaT, Cvenc mivxvdebodiT, rom es SemoTavazeba didZal TanxasTan iqneboda dakavSirebuli. eqvTime TayaiSvilma ar darTo neba erTi patara nivTis gayidvisa, romelic qarTvelebis ofliT iyo Seqmnili. magram arsebobda cduneba, romelic fulTan da frangul cxovrebasTan iyo dakavSirebuli. iqneb, erTi monetis Selevisas SeeZlo eqvTimes meuRlesTan erTad  ecxovra im lamazi cxovrebiT, romelzec yoveli qalbatoni iocnebebda. eqvTimes gadawyvetileba unda mieRo: an Tavisi sayvareli qalis bedniereba da siRaribidan samudamod Tavis daRweva, an qarTvelebis Semonaxuli, sisxliT daculi saunje. marTlac, ,,gadawyvetilebis miReba yoveli saqmis dasawyisi iyo mxolod. gadawyvetilebis miRebisa da arCevanis gakeTebis Semdeg, adamiani TiTqos TaviT eSveba uswrafes nakadSi, romelsac iqiT mihyavs, saiT wasvlasac TviTon azrad ar mouvidoda.” eqvTimes ganwyobas kidev erTxel amZimebda is mdgomareoba, romelic TbilisSi datova. ,,rom ara es saubeduro gadmoxvewa, igi swored axla Seajamebda mSobliur universitetSi daZabuli SromiT mopovebul uamrav masalas.” misi kvlevis Sedegebs SeeZlo axali Taobis gamozrda. swored am dros imZlavra im qarTulma sulma,  romelic uflebas ar aZlevda Tundac erTi patara monetis gayidvas. amitom cxovrobda eqvTime parizis moSorebiT arsebul sofel levilSi, sadac hyavda erTaderTi marCenali Txa. swored am siduxWireSi gardaecvala mas erTaderTi siyvaruli - nino poltarackaia. eqvTime rogorc fizikurad, ise sulierad gaRaribda, magram mas ufleba ar hqonda, xeli Caeqnia, Tavisi ,,meoba’’ daekarga.
   am tanjvas daerTo is, rom ,,1933 wels qarTulma elCobam ufleba-mosileba dakarga da saqarTvelos yofili mTavroba ararsebulad gamocxadda.’’ swored, am dRidan mZimdeba situacia, rodesac niko dadianis asuli Tavis wil saunjes iTxovs. am sakiTxze eqvTime dasZens: ,,egi grZeli da rTuli istoriaa, dawvrilebiT ar gamovekidebio”. daiwyo ganZisTvis axali brZola.. brZola, romelic samarcxvinod 7 weliwads gagrZelda. sabolood, sasamarTlos brZanebiT obolenskis qvrivs uari eTqva, magram saqarTvelos saunje upatronod gamocxadda da gadaeca saTanado moxeles, gvarad doJons.” eqvTimes misi daqiravebuli frangi veqilis SeTavazebiT,  saCqarod warudgenia sabuTi, romlis cnobiTac saqarTvelos ganZeuli samecniero sazogadoebis sakuTreba iyo. magram amaod... maSin SeSfoTebulma eqvTimem miswera sabWoTa saqarTvelos mTavrobas, romlis mixedviTac, ganZeuli saqarTvelos samecniero sazogadoebas ekuTvnoda. amis Semdeg mTavrobas unda moeTxova ganZis saqarTveloSi dabruneba. mTavrobasac gaugzavnia erTi diplomati, magram safrangeTis mesveurebs ar surdaT daekargaT ,,ase iolad ,,naSovni’’ saunje.” eqvTimes kidev erTi marcxi, ufro da ufro Zalas matebda ganZisTvis brZolas. eqvTime ukve apirebda sasamarTloSi Civils, rodesac meore msoflio omSi sabWoTa kavSiris gamarjvebis Semdeg ganZeulis saWirboroto problema gadaiWra. amrigad, versalis sasaxleSi Senaxuli ganZi sabWoTa saelCos gadaeca.
    eqvTimes TqmiT, is gadarCa ,,zneobriv sikvdils”, radgan saunje niavmiukarebeli da amavdroulad ,,ramdenadme Sematebulic” ki brundeba Sin. evropaSi mas mxolod meuRlis saflavi rCeboda, rac guls uklavda eqvTimes.
   nivTebis Calagebisas is avad xdeba, magram gulisxmieri movla mas umal ayenebs fexze. dgeba is bednieri wuTebi, rodesac eqvTimes sakuTari xeliT unda gadmoetana qarTuli saunje. samSobloSi rom mohyavdaT, eqvTime TviTmfrinavze aRar adioda!..
misi es saqcieli zogma moxucis axirebad miiCnia, zogmac meuRlesTan samudamo ganSorebis simZimilad.  yvelas darCa iseTi STabeWdileba, rom eqvTimes ar surda samSobloSi dabruneba. xolo rodesac mas hkiTxes, Tu ra moxda miugo: ,,warsdga mSieri da vera titvelio’’. am did eriskacs sazogadoebaSi gamosaCeni kostumic ki ar aRmoaCnda.

       1945 wlis 11 aprili...
   eqvTime saqarTveloSi dabrunda... ,,saqarTvelos meWurWleTuxucesis’’ (saqarTvelos meWurWleTuxucesi,Ees saxeli  eqvTime TayaiSvils konstantine gamsaxurdiam uwoda) patara nabijebs, Tavisi mSobliuri miwa alersiT Sexvda. damSvenebuli dedaqalaqi TiTqos veRar icno xnierma eqvTimem. is xom ocdaoTxi weli ar enaxa. 
,,qarTul miwaze fexis dadgmisTanave eqvTimem zeviT aixeda, cas Sexeda, mere moiRuna, marjvena xeliT aiRo miwa da eambora mas.
,,aqao’’, - igonebda eqvTime Semdeg: - akakis leqsi momadga enaze:
   ,,ca-firuz, xmeleT-zurmuxto,
   Cemo samSoblo mxareo,
   sneuli davbrunebulvar,
   mkurnalad Semeyareo!..’’
  da am striqonebs valmoxdili dasZenda: ,,82 wlis moxucs amixda didi xnis natvra, davubundi samSoblos da davubrune mas misi kuTvnili ganZeuli’’.  miuxedavad xandazmulobisa, is ar asrulebs sakuTar cxovrebas da oTaxSi ar iketeba. 1954 wlis 15 aprils is universitetis saqarTvelos istoriis kaTedris profesorad iniSneba. amis Semdeg misi Rvawlis ,,sazogadoebrivi da oficialuri aRiareba’’ iwyeba. magram is ,,Tavmdablad axasiaTebs samSobloSi dabrunebas”: ,,Tumca Cemi mTavari moRvaweoba pedagogoba iyo da amas Sevswire Cemi cxovrebis 30 weliwadi, imave dros SeZlebisamebr vmuSaobdi saqarTvelos istoria-arqeologiaSi, sazogadod, qarTuli kulturis istoriaSi. aq miznad davisaxe sabuTebis da Zeglebis Sekreba".
    albaT, eqvTime rom ara dRes Cven muzeumebSi im RirSesaniSnavi saunjis sanaxavad ver wavidodiT da momaval Taobas SesaZlebloba ar eqneboda enaxa im bumberazi adamianebis jvrebi, monetebi da saerTod qarTvelebis is diadi istoria, romelic marTlac  tkiviliT, tanjviT da cxare cremliT Semogvinaxa warsulma.. warsulma qarTvelobam... madloba unda vuTxraT da vilocoT im diadi mamulis Svilis winaSe, romelsac eqvTime hqvia.. romelic ianvris Cveulebriv, susxian dilas daibada...
   saboloo avadmyofoba 1952 wels ewvia mas. igi gardaicvala 1953 wlis 21 Tebervals, 91 wlis asakSi.
   marTali uTqvams lado gudiaSvils : ,,eqvTime TayaiSvili mTeli cxovrebis ganmavlobaSi uangarod emsaxureboda erovnul saqmes... arc daRla icoda, arc dasveneba... 
 amnair adamianebs Zvelad xatavdnen taZris kedlebze’’
      2002 wlis 17 oqtombers saqarTvelos marTmadidebelma 
   samociqulo eklesiam is wmindanad Seracxa da wminda eqvTime 
   RvTiskaci uwoda.


   Cven da Cveni samSoblo arasodes daviviwyebT Cvens  ,,moWirnaxules” 


gamoyenebuli literatura:

IV klasis klasgareSe sakiTxavi literatura, avtori bela saria

IX klasis qarTuli saxelmZRvanelo, avtori  v. rodonaia

qarTuli sabWoTa enciklopedia, t. VI

eqvTime TayaiSvili _ giorgi lomTaTiZe,seria didi qarTvelebi (Tbilisi 2011)
Jurnali ,,karibWe” 2008. #14



madlobas vuxdi istoriis pedagogs lela kakaSvils da dawyebiTi klasebis maswavlebels veriko somxiSvils gaweuli daxmarebisaTvis.



2 комментария: