ჩემი თემა ექვთიმე თაყაიშვილზე

   yvelaferi daiwyo imiT, rom 1863 wlis zamTris susxian dilas qveyanas moevlina qarTveli adamiani, romelsac eqvTime TayaiSvili uwodes. is ar dabadebula tyviebis wvimaSi, rogorc didi ilia.. misi sicocxlis dawyebas as erTi gasroliT ar gamoxmaurebian. daibada araCveulebrivi bavSvi Cveulebriv dilas da amiT daiwyo yvelaferi...

    sxva bavSvebis msgavsad daamTavra quTaisis gimnazia 1883 wels, xolo 1887 wels peterburgis universiteti. amis Semdeg is Camovida saqarTveloSi da TbilisSi aswavlida qarTul saTavadaznauro skolasa da klasikur gimnaziaSi. ramdenime wlis Semdeg is Tavad ganagebda Tbilisis qarTul saTavadaznauro gimnazias, ,,aRsaniSnavia rom es gimnazia warmoadgenda qarTuli ganaTlebis umTavres keras.’’       

   eqvTime amiT ar kmayofildeboda, is cdilobda qarTveli erisTvis mieca is patara ankara wyaro, romelic Semdgom dauSretel mdinared iqceoda. ,,swavlisa da wvdomis erTaderTi gza arsebobs – moqmedeba”. am ideiT moqmedebda da agebda im patara bilikebs, xidebs, romlebsac ganaTlebasTan mivyavdiT. da marTlac, man Tavis TanamoazreebTan erTad gaiara bewvis xidi da monawileoba miiRo Tbilisis saxelmwifo universitetis daarsebაში.

   eqvTime, romelic ianvris susxian dilas Cveulebrivad daibada, axla araCveulebrivi sazogado moRvawe gaxda da swored am azriT, igi gaagzavnes ucxoeTSi, erovnuli ganZis meTvalyured. marTlac, Cven verasdros vxedavT, Tu ra ganZi gviWiravs xelSi, magram arian iseTi adamianebi, romlebic afasebenMmas.

,,1908 wels, qarTlSi yofnisas, erTi gapartaxebuli saxlidan eqvTimes Tvalwin nagavi gamogaves. swored iqidan amoiRo man uZirfasesi Zegli ,,xelmwifis karis garigeba”. imave wels gamouvlenia da gadaurCenia eqvTimes axalgoris ganZic...’’

     1921 weli...

   eqvTime TayaiSvili Tan misdevs qarTul saunjes, radgan ,,daicvas igi yovelgvari moulodneli da mosalodneli saSiSroebisgan”. eqvTime midis da ukan rCeba misi naTesav-megobrebi, misi axalSeqmnili universiteti.. mas uwevs Tavisi daZabuli da tempSi Cayenebuli Sromis mitoveba..                                             

   ,,Tbilisidan jer quTaisSi da Semdeg baTumSi ris vaivaglaxiT Camotanili ganZi safrangeTis ,,ernest renanze” dabinavda, magram kapitanma piroba daarRvia, daniSnul droze adre aswia Ruza...” rodesac eqvTime navsadgurSi mivida, ukve gviani iyo, gemi Sua zRvaSi Sesuliyo, magram mas far-xmali ar dauyria, kateriT gamoekida kreisers. qarTvelebi patara gemiT daedevnen mas. zRvis lurji talRebi raSebiviT iltvodnen da im patara gemis, romelsac ramdenjerme bewvis xidze gasvla mouwia, CaZirvas lamobdnen... magram amaod... gadarCenilebi stambulSi Cadian. ucxo miwaze dakarguli ganZi, romelic samxedro-satransporto gemze gadaetanaT, eqvTimesTan, ninosTan (romelic eqvTimes meuRle gaxldaT) da  ioseb eligulaSvilTan erTad mgzavrobda. samwuxarod, yvelaferi amiT ar dasrulebula. parizSi Casulebs Semdegi winaRoba daxvdaT. Zvirfasi ganZis arseboba parizSi ar gamohparviaT amerikelebs, amitom maT TxovniT mimarTes qarTvelobas, rom eqvsi TviT gamoefinaT igi amerikul muzeumSi. qarTveli emigrantebisgan dadebiTi pasuxis Semdeg SesaZlo xdeboda qarTuli erovnuli ganZis dakargva, amitom qarTvelebma umal uariT gaistumres. amave dros, britaneTidan safrangeTs moevlina qarTvelologi uiliam aleni, romelsac qarTuli ganZidan erTi nivTis Sesyidva evaleboda. albaT, Cvenc mivxvdebodiT, rom es SemoTavazeba didZal TanxasTan iqneboda dakavSirebuli. eqvTime TayaiSvilma ar darTo neba erTi patara nivTis gayidvisa, romelic qarTvelebis ofliT iyo Seqmnili. magram arsebobda cduneba, romelic fulTan da frangul cxovrebasTan iyo dakavSirebuli. iqneb, erTi monetis Selevisas SeeZlo eqvTimes meuRlesTan erTad  ecxovra im lamazi cxovrebiT, romelzec yoveli qalbatoni iocnebebda. eqvTimes gadawyvetileba unda mieRo: an Tavisi sayvareli qalis bedniereba da siRaribidan samudamod Tavis daRweva, an qarTvelebis Semonaxuli, sisxliT daculi saunje. marTlac, ,,gadawyvetilebis miReba yoveli saqmis dasawyisi iyo mxolod. gadawyvetilebis miRebisa da arCevanis gakeTebis Semdeg, adamiani TiTqos TaviT eSveba uswrafes nakadSi, romelsac iqiT mihyavs, saiT wasvlasac TviTon azrad ar mouvidoda.” eqvTimes ganwyobas kidev erTxel amZimebda is mdgomareoba, romelic TbilisSi datova. ,,rom ara es saubeduro gadmoxvewa, igi swored axla Seajamebda mSobliur universitetSi daZabuli SromiT mopovebul uamrav masalas.” misi kvlevis Sedegebs SeeZlo axali Taobis gamozrda. swored am dros imZlavra im qarTulma sulma,  romelic uflebas ar aZlevda Tundac erTi patara monetis gayidvas. amitom cxovrobda eqvTime parizis moSorebiT arsebul sofel levilSi, sadac hyavda erTaderTi marCenali Txa. swored am siduxWireSi gardaecvala mas erTaderTi siyvaruli - nino poltarackaia. eqvTime rogorc fizikurad, ise sulierad gaRaribda, magram mas ufleba ar hqonda, xeli Caeqnia, Tavisi ,,meoba’’ daekarga.

   am tanjvas daerTo is, rom ,,1933 wels qarTulma elCobam ufleba-mosileba dakarga da saqarTvelos yofili mTavroba ararsebulad gamocxadda.’’ swored, am dRidan mZimdeba situacia, rodesac niko dadianis asuli Tavis wil saunjes iTxovs. am sakiTxze eqvTime dasZens: ,,egi grZeli da rTuli istoriaa, dawvrilebiT ar gamovekidebio”. daiwyo ganZisTvis axali brZola.. brZola, romelic samarcxvinod 7 weliwads gagrZelda. sabolood, sasamarTlos brZanebiT obolenskis qvrivs uari eTqva, magram saqarTvelos saunje upatronod gamocxadda da gadaeca saTanado moxeles, gvarad doJons.” eqvTimes misi daqiravebuli frangi veqilis SeTavazebiT,  saCqarod warudgenia sabuTi, romlis cnobiTac saqarTvelos ganZeuli samecniero sazogadoebis sakuTreba iyo. magram amaod... maSin SeSfoTebulma eqvTimem miswera sabWoTa saqarTvelos mTavrobas, romlis mixedviTac, ganZeuli saqarTvelos samecniero sazogadoebas ekuTvnoda. amis Semdeg mTavrobas unda moeTxova ganZis saqarTveloSi dabruneba. mTavrobasac gaugzavnia erTi diplomati, magram safrangeTis mesveurebs ar surdaT daekargaT ,,ase iolad ,,naSovni’’ saunje.” eqvTimes kidev erTi marcxi, ufro da ufro Zalas matebda ganZisTvis brZolas. eqvTime ukve apirebda sasamarTloSi Civils, rodesac meore msoflio omSi sabWoTa kavSiris gamarjvebis Semdeg ganZeulis saWirboroto problema gadaiWra. amrigad, versalis sasaxleSi Senaxuli ganZi sabWoTa saelCos gadaeca.

    eqvTimes TqmiT, is gadarCa ,,zneobriv sikvdils”, radgan saunje niavmiukarebeli da amavdroulad ,,ramdenadme Sematebulic” ki brundeba Sin. evropaSi mas mxolod meuRlis saflavi rCeboda, rac guls uklavda eqvTimes.

   nivTebis Calagebisas is avad xdeba, magram gulisxmieri movla mas umal ayenebs fexze. dgeba is bednieri wuTebi, rodesac eqvTimes sakuTari xeliT unda gadmoetana qarTuli saunje. samSobloSi rom mohyavdaT, eqvTime TviTmfrinavze aRar adioda!..
misi es saqcieli zogma moxucis axirebad miiCnia, zogmac meuRlesTan samudamo ganSorebis simZimilad.  yvelas darCa iseTi STabeWdileba, rom eqvTimes ar surda samSobloSi dabruneba. xolo rodesac mas hkiTxes, Tu ra moxda miugo: ,,warsdga mSieri da vera titvelio’’. am did eriskacs sazogadoebaSi gamosaCeni kostumic ki ar aRmoaCnda.

       1945 wlis 11 aprili...

   eqvTime saqarTveloSi dabrunda... ,,saqarTvelos meWurWleTuxucesis’’ (saqarTvelos meWurWleTuxucesi,Ees saxeli  eqvTime TayaiSvils konstantine gamsaxurdiam uwoda) patara nabijebs, Tavisi mSobliuri miwa alersiT Sexvda. damSvenebuli dedaqalaqi TiTqos veRar icno xnierma eqvTimem. is xom ocdaoTxi weli ar enaxa. 

,,qarTul miwaze fexis dadgmisTanave eqvTimem zeviT aixeda, cas Sexeda, mere moiRuna, marjvena xeliT aiRo miwa da eambora mas.

,,aqao’’, - igonebda eqvTime Semdeg: - akakis leqsi momadga enaze:

   ,,ca-firuz, xmeleT-zurmuxto,

   Cemo samSoblo mxareo,

   sneuli davbrunebulvar,

   mkurnalad Semeyareo!..’’

  da am striqonebs valmoxdili dasZenda: ,,82 wlis moxucs amixda didi xnis natvra, davubundi samSoblos da davubrune mas misi kuTvnili ganZeuli’’.  miuxedavad xandazmulobisa, is ar asrulebs sakuTar cxovrebas da oTaxSi ar iketeba. 1954 wlis 15 aprils is universitetis saqarTvelos istoriis kaTedris profesorad iniSneba. amis Semdeg misi Rvawlis ,,sazogadoebrivi da oficialuri aRiareba’’ iwyeba. magram is ,,Tavmdablad axasiaTebs samSobloSi dabrunebas”: ,,Tumca Cemi mTavari moRvaweoba pedagogoba iyo da amas Sevswire Cemi cxovrebis 30 weliwadi, imave dros SeZlebisamebr vmuSaobdi saqarTvelos istoria-arqeologiaSi, sazogadod, qarTuli kulturis istoriaSi. aq miznad davisaxe sabuTebis da Zeglebis Sekreba".

    albaT, eqvTime rom ara dRes Cven muzeumebSi im RirSesaniSnavi saunjis sanaxavad ver wavidodiT da momaval Taobas SesaZlebloba ar eqneboda enaxa im bumberazi adamianebis jvrebi, monetebi da saerTod qarTvelebis is diadi istoria, romelic marTlac  tkiviliT, tanjviT da cxare cremliT Semogvinaxa warsulma.. warsulma qarTvelobam... madloba unda vuTxraT da vilocoT im diadi mamulis Svilis winaSe, romelsac eqvTime hqvia.. romelic ianvris Cveulebriv, susxian dilas daibada...

   saboloo avadmyofoba 1952 wels ewvia mas. igi gardaicvala 1953 wlis 21 Tebervals, 91 wlis asakSi.

   marTali uTqvams lado gudiaSvils : ,,eqvTime TayaiSvili mTeli cxovrebis ganmavlobaSi uangarod emsaxureboda erovnul saqmes... arc daRla icoda, arc dasveneba... 

 amnair adamianebs Zvelad xatavdnen taZris kedlebze’’

      2002 wlis 17 oqtombers saqarTvelos marTmadidebelma 

   samociqulo eklesiam is wmindanad Seracxa da wminda eqvTime 

   RvTiskaci uwoda.

   Cven da Cveni samSoblo arasodes daviviwyebT Cvens  ,,moWirnaxules” 

gamoyenebuli literatura:

IV klasis klasgareSe sakiTxavi literatura, avtori bela saria

IX klasis qarTuli saxelmZRvanelo, avtori  v. rodonaia

qarTuli sabWoTa enciklopedia, t. VI

eqvTime TayaiSvili _ giorgi lomTaTiZe,seria didi qarTvelebi (Tbilisi 2011)

Jurnali ,,karibWe” 2008. #14

madlobas vuxdi istoriis pedagogs lela kakaSvils da dawyebiTi klasebis maswavlebels veriko somxiSvils gaweuli daxmarebisaTvis.

დაბადება და განათლება

ექვთიმე თაყაიშვილი დაიბადა სოფელ ლიხაურში, აზნაურ სვიმონ თაყაიშვილის ოჯახში. ეს უკანასკნელი რუსეთის ჯარში მსახურობდა — თურქეთის საზღვრის მცველ ერთ-ერთ რაზმს მეთაურობდა მდინარე ჩოლოქზე და სათანადო „კორდონის უფროსად“ იწოდებოდა. ექვთიმეს დედა, ნინო, თავად გიტელი ნაკაშიძის ასული იყო. ექვთიმეს ჰყავდა და ლისა და ძმები: ნიკო და ვარლამი.
მეტისმეტად მკვირცხლსა და დაუდეგარ ექვთიმეს სამი წლისას მარცხი შემთხვევია. ექვთიმე თაყაიშვილი იხსენებს: „ბავშვობაში მე ცელქი ვყოფილვარ, სამი წლისა ხეზე გავსულვარ, გადმოვვარდნილვარ და მარჯვენა ფეხი მომიტეხია“. ფეხის ადრევე დაზიანების გამო ექვთიმე მთელი ცხოვრების მანძილზე ხელჯოხზე დაყრდნობით დადიოდა, მაგრამ მაინც ჩქარი სიარული უყვარდა.
მშობლები ექვთიმეს დაბადების შემდეგ მალე გარდაიცვალნენ. ბავშვების აღზრდაზე ზრუნავდნენ ბებია, დაქვრივებული მამიდა, უფროსი და და სიძე, რომელიც ობოლი ცოლისძმების მეურვედ დანიშნეს.
ექვთიმე სწავლობდა ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში. სწავლის დროს მუდმივ ხელმოკლეობას განიცდიდა და მოწაფეთა მომზადებით იღებდა შემოსავალს. ექვთიმე ერთ-ერთი მოწინავე მოწაფე იყო და ვერცხლის მედლით დაამთავრა გიმნაზია 1883 წელს.
სწავლა ექვთიმემ პეტერბურგის უნივერსიტეტში გააგრძელა. როგორც თვითონ წერს: „მე იმთავითვე უსათუოდ მინდოდა პეტერბურგის უნივერსიტეტში შესვლა, რადგან უფრო ევროპული ქალაქი იყო, ვიდრე, მაგალითად, მოსკოვი...“. 1887 წელს პეტერბურგის უნივერსიტეტის ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი დაამთავრა ბერძნულ-ლათინურ ენათა განხრით. უნივერსიტეტში გატარებული ოთხი წელიწადი ექვთიმე თაყაიშვილმა ფრიად ნაყოფიერად გამოიყენა: აღიჭურვა იმ დროისათვის შესაფერისი ფართო ისტორიულ-ფილოლოგიური განათლებით და თან ქართველმცოდნეობაშიც „გატეხია ენა“. საუნივერსიტეტო კურსის დასრულების შემდეგ დროებით პეტერბურგში დარჩა და კანდიდატის ხარისხი მიიღო.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98

მოღვაწეობა საქართველოში (1887-1921)

ექვთიმე თაყაიშვილი ახალგაზრდობაში

1887 - 1894 წლებში ექვთიმე თაყაიშვილი თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო სკოლასა და კლასიკურ გიმნაზიაში დირექტორის, ალექსი ჭიჭინაძის მიწვევით, ბერძნულ და ლათინურ ენებს ასწავლიდა.
1888 წელს, იგი წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებაში გამგეობის წევრად შეიყვანეს. პარალელურად აქვეყნებდა ძველ ხელნაწერთა აღწერილობებს გაზეთ ივერიაში. ექვთიმე თაყაიშვილის პირველ სამეცნიერო ნაბიჯებს მტკიცე ნიადაგი მოუმზადა ისტორიკოსმა დიმიტრი ბაქრაძემ, რომელსაც ექვთიმე შეხვდა გიმნაზიაში მასწავლებლობის დაწყებიდან ერთ წელიწადში. ისინი ხშირად ერთად მოგზაურობდნენ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში, ერთად ეძებდნენ, კრებდნენ ძველ ქართულ ხელნაწერებს, სწავლობდნენ და აბინავებდნენ მუზეუმში.

„საზოგადოების წევრი რომ გავხდი, მივიხედ-მოვიხედე; შევიტყვე, რომ იმ ძვირფას ხელნაწერებს კაცი პატრონი არა ჰყავდა და ძალაუნებურად მოვკიდე ხელი, დავუწყე პატრონობა. მერე თანდათან გამიტაცა, შემიყვარდა და ვიწყე ზრუნვა დაღუპვისაგან მათ გადარჩენაზე. თან ახალ-ახალსაც ვაგროვებდი, შემოწირულით აღარ ვჯერდებოდი. საზოგადოების ხარჯზე შეძენაც დავიწყე. სხვადასხვა კუთხეში მიმოწერა გავაჩაღე, აგენტები გავიჩინე - ექვთიმე თაყაიშვილი“

1888 წელს ექვთიმემ შეისწავლა და გამოიკვლია „პარხლის სახარება“. ამას მოჰყვა შატბერდული „მოქცევაი ქართლისაის“ ახლებური წაკითხვა და დათარიღება. 1891 წელს ექვთიმე თაყაიშვილმა გამოსცა „ახალი ვარიანტი წმ. ნინოს ცხოვრებისა ანუ მეორე ნაწილი ქართლის მოქცევისა“. საქართველოს ადრეული ისტორიისთვის უმნიშვნელვანესი იყო მის მიერ აღმოჩენილი „ხელმწიფის კარის გარიგების“ ხელნაწერი. ეს ხელნაწერი ექვთიმემ ქართლშიმოგზაურობის დროს გაპარტახებულ სახლში იპოვა. 1920 წლის მაისში თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობამ „ხელმწიფის კარის გარიგება“ მისი გამოკვლევით და წინასიტყვაობით გამოსცა. ასევე გამოკვლეული აქვს „აბდულმესიანის“, „თამარიანისს“, „ვისრამიანის“, „ამირანდარეჯანიანის“, „როსტომიანის“, „ქილილა და დამანას“,„რუსუდანიანის“, „ომანიანის“, თეიმურაზ I თხზულებათა, თეიმურაზ ბატონიშვილის რუსთველოლოგიური შენიშვნებისა და სხვათა მრავალთა ხელნაწერები.


ექვთიმე თაყაიშვილის ბიუსტი ზუგდიდში

უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ აღმოჩენილ „ვეფხისტყაოსნის“ ძველ ხელნაწერებს. მან თავი მოუყარა 17 ხელნაწერს, რომელთა შორის ზოგი მეტად საყურადღებო იყო, როგორც ვარიანტებით, ისე მხატვრობით; საერთოდ კი 24 ხელნაწერის შესახებ მოკრიბა ცნობები. ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ თავმოყრილ „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერთა შორის უძველესი იყო 1646 წლის, რომელიც ვინმე კორინთელისაგან შეიძინა, ასევე მეფე გიორგი XI-ისათვის 1680 წელს მისი მდივნის მიერ გადაწერილი „ვეფხისტყაოსანი“. ეს ხელნაწერი გამოირჩევა თავისი მოხატულობით. ექვთიმე თაყაიშვილის დიდი დამსახურებაა გადარჩენა პელაგია წერეთლისეული „ვეფხისტყაოსნისა“, რომელიც სიუჟეტური მინიატურებით იყო დასურათებული.
1892 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი ილია ჭავჭავაძეს განჯიდან თბილისში ნიკოლოზ ბარათაშვილის ნეშტის გადმოსვენებაში ეხმარებოდა. მალე ექვთიმეს რედაქტორობით „წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ“ გამოსცა ნიკოლოზ ბარათაშვილის თხზულებათა პირველი სრული კრებული.
ექვთიმე გიმნაზიაში ლათინურის გარდა უკვე ისტორიასა და გეოგრაფიასაც ასწავლიდა. დირექტორის ადგილი გათავისუფლდა და ექვთიმეს გიმნაზიის ხელმძღანელობა შესთავაზეს. 1894-1904 წლებში სწორედ ის განაგებდა თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო გიმნაზიას, ყოველი საზაფხულო არდადეგების დროს კი აწარმოებდა არქეოლოგიურ გამოკვლევებს.

„ექვთიმე სპეციალობით არც არქეოლოგი იყო, არც ხელოვნებათა მეცნიერი, არც ისტორიკოსი, არც ქართული ფილოლოგიის სწავლული. მაგრამ იგი იმავე დროს ერთიც იყო, მეორეც, მესამეც და მეოთხეც. სიდიადე მისი სულისა სწორედ აქ არის, — მან თავისი ერის სამსახურისთვის ეს მეცნიერებანი თვით შეისწავლა. იგი იყო „მოხალისე“, „მოყვარული“, მაგრამ ნამდვილი ბატონი საქართველოს წარსულის კვლევის ფართო ნიადაგზედ... იგი იყო განმგრძობი დიმიტრი ბაქრაძის, თავისი უფროსი თანამედროვის თ. ჟორდანიას და სხვათა ღვაწლისა, რომელთაც იგივე მიზანი ხელმძღვანელობდა მათი უანგარო, დაუღალავი და ხანგრძლივი შრომის დროს.“


ექვთიმე თაყაიშვილის ძეგლი ქუთაისში
ჯაბა ლაბაძის ფოტო


1902-1910 წლებში ექვთიმე თაყაიშვილმა სამგზის იმოგზაურა საქართველოს სამხრეთ ნაწილში (თურქეთის საქართველო). პირველი ექსპედიცია მოეწყო 1902 წელს. ექსპედიციაში ექვთიმე თაყაიშვილთან ერთად მონაწილეობდნენ არქიტექტორისიმონ კლდიაშვილი და ფოტოგრაფი ალექსანდრე მამუჩაიშვილი. ახალციხისა და ახალქალაქის ზოგ ძეგლთან ერთად მაშინ მათ გამოიკვლიეს არტაანის ოლქის ძეგლები და ოლთისის ოლქის ნაწილი. მეორე ექსპედიცია 1907 წელს მოეწყო. ამ მოგზაურობის დროს ექვთიმე თაყაიშვილმა ინახულა და აღწერა თორთუმის ხეობის ზემო წელში მდებარე ექექის ტაძარი, ამ ტაძრის სამხრეთით მდებარე სოფელ სოხროთის ტაძარი, ოთხთა ეკლესია, პარხალი და სხვა მნიშვნელოვანი ძეგლები. ამ არქეოლოგიური ექსპედიციების შედეგების მნიშვნელოვანი ნაწილი გამოიცა პარიზში, 1930-იანი წლების მეორე ნახევარში.
ექვთიმე თაყაიშვილი იყო არქეოლოგიური ექსპედიციის ორგანიზატორი ლეჩხუმსა და სვანეთში, მონაწილეობდა ვანისაკროპოლისის გათხრებში.
ექვთიმე თაყაიშვილის ნაშრომს „მასალები კავკასიის არქეოლოგიისათვის“ მაღალი შეფასება მისცა რუსეთის საიმპერატორო არქეოლოგიურმა საზოგადოებამ. 1911 წლის 28 მარტს იგი აღნიშნული საზოგადოების დიდი ოქროს მედლით დაჯილდოვდა.
საქართველოს სამეცნიერო-კულტურულ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა 1907 წელს ექვთიმე თაყაიშვილის თაოსნობით დაარსებულმა საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოებამ, რომლის მიზანი საქართველოს ისტორიის, მისი ხალხის ყოფა-ცხოვრების, ხელოვნების ძეგლების შესწავლა იყო. საზოგადოების თავმჯდომარე თავად ექვთიმე თაყაიშვილი იყო 1921 წლამდე. საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოებამ ფართო და ნაყოფიერი მუშაობა გაშალა. მრავალმხრივმა სამეცნიერო საქმიანობამ დიდი პოპულარობა მოუტანა საზოგადოებას. ექვთიმე თაყაიშვილმა დააფუძნა ორი სამეცნიერო სერია „ძველი საქართველო“ და „საქართველოს სიძველენი“. იგი თავად იყო ამ სერიების ტომების შემდგენელი.

„საქართველო დავიარე და დავინახე, თუ რა უზარმაზარი მასალაა განწირული დავიწყებისა და ხშირად დაღუპვისთვისაც, პირდაპირ ამიტანა ფანატიკურმა მისწრაფებამ, რაც შეიძლება მეტი მომესწრო, მით უმეტეს, რომ ჩემ თანამედროვეთაგან აღარავინ მისდევდა ამ საქმეს . . . რამდენს ვცდილობდი, რას არ ვკიდებდი ხელს, მაგრამ რამდენი რამ მაინც ვერ მოავსწარი . . . . არ იყო ხალხი, თითოოროლა კაცის მეტი არ ეკარებოდა ასეთ საქმეს; არ ესმოდათ ამის მნიშვნელობა და გემო! . . რუსთველის გამზირზე სერნობასა და პოპულარული სტატია-წიგნების კითხვას ან ლიტერატურულ კამათს იქით აღარ მიდიოდა მათი მონდომება . . . თითქოს გვყავდა ინტელიგენცია, მაგრამ ნამდვილად და ღრმად ვერავინ ხვდებოდა კულტურული მემკვიდრეობის მოვლა-პატრონობისა და ადგილობრივ შესწავლის აუცილებლობას! - ექვთიმე თაყაიშვილი“








ექვთიმე თაყაიშვილის ძეგლი თბილისში


ექვთიმე თაყაიშვილი იყო საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. 1919-1921 წლებში იგი გახლდათ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარის მოადგილე.


დიდია ექვთიმე თაყაიშვილის ღვაწლი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაარსებაში. იგი ივანე ჯავახიშვილთან ერთად იმთავითვე იყო არჩეული „ქართული უნივერსიტეტის საზოგადოების“ კომისიაში. უნივერსიტეტი 1918 წლის 26 იანვარსგაიხსნა. ექვთიმე თაყაიშვილი უნივერსიტეტის ერთ-ერთი პირველი პროფესორი იყო. 1918 წლის 21 მაისს თბილისის უნივერსიტეტის საბჭომ ექვთიმე თაყაიშვილს მიანიჭა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხი. იგი სამ სალექციო კურსს უძღვებოდა. ერთი პირველკურსელთათვის იყო და მოიცავდა საქართველოს სიძველეთმცოდნეობის შესავალს. ამასთან ერთად მეცნიერი კითხულობდა ეპიგრაფიკას და საქართველოს საეკლესიო ისტორიას. უნივერსიტეტის დაარსების შემდეგ მან გიმნაზიაში მასწავლებლობა მიატოვა.


http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98

ემიგრაცია (1921-1945)

      ბოლშევიკური რუსეთის წითელი არმიის მიერ საქართველოს ანექსიის შემდეგ, 1921 წლის 11 მარტს, ექვთიმე თაყაიშვილმა საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ხელისუფლების სხვა წარმომადგენლებთან ერთად საქართველო დატოვა. ის დასახლდა თავდაპირველად პარიზში, 1922 წლიდან ლევილში და დროგამოშვებით სწავლობდა ოქსფორდში.
საფრანგეთში იგი თითქმის მეოთხედი საუკუნის მანძილზე ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა. იგი განაგრძობდა ნაყოფიერ სამეცნიერო-კვლევით მოღვაწეობას. მისი აღიარების დასტური იყო ის, რომ იგი ჯერ პარიზის ნუმიზმატთა საზოგადოების (1922 წლის 4 თებერვალი), ხოლო შემდეგ საფრანგეთის სააზიო საზოგადოების (1925) ნამდვილ წევრად აირჩიეს. 1937-1939წლებში თაყაიშვილი იყო მის მიერვე დაარსებული „ქართული კულტურული და საარქეოლოგიო მასალების გამოცემის ფონდის“ თავმჯდომარე. ამასთან, იგი გახლდათ სამეცნიერო პერიოდული გამოცემის “Georgica” (ლონდონი) სარედაქციო საბჭოს წევრი.
გახიზნულმა მთავრობამ თან წაიღო საქართველოს განძის ისტორიულად განსაკუთრებით ღირებული ნაწილი. მასში შედიოდა თბილისის მუზეუმების ძვირფასეულობა: ოქრო-ვერცხლის ხატები და თვალ-მარგალიტით მოოჭვილი სხვა საგანძური, ძვირფასი ხელნაწერები, ზუგდიდის დადიანისეული სასახლისგანძეულობა, გელათისა და მარტვილის სამონასტრო ქონება, თბილისის სასახლის განძეულობა, ბორჯომის სასახლის ქონება და სხვა მრავალი. მიუხედავად იმისა, რომ განძის მესაკუთრედ, ოფიციალურად, საქართველოს მთავრობა ითვლებოდა, ფაქტობრივად, განძს თაყაიშვილი მეურვეობდა. განძი, სულ 39 ყუთი, ექვთიმესმარსელის ბანკში ჰქონდა შენახული.

„თუმცა ჩემი მთავარი მოღვაწეობა პედაგოგობა იყო და ამას შევწირე ჩემი ცხოვრების 30 წელიწადი, იმავე დროს შეძლებისამებრ ვმუშაობდი საქართველოს ისტორია-არქეოლოგიაში, საზოგადოდ ქართული კულტურის ისტორიაში. აქ მიზნად დავისახე საბუთებისა და ძეგლების შეკრება, მათი მოწესრიგება, აღწერა გამოქვეყნება და, რაც მთავარია, დაცვა.“


(ექვთიმე თაყაიშვილი)



განძის ცალკეული ექსპონატების ყიდვა სურდათ ევროპის სხვადასხვა მუზეუმებს, მაგრამ თაყაიშვილი ამაზე არ თანხმდებოდა. მან სასამართლოში მოიგო საქმე გრაფ ალექსანდრე ობოლენსკის ქვრივის, სამეგრელოს უკანასკნელი მთავრის ნიკოლოზ დადიანის ასულის, სალომე ობოლენსკაიას წინააღმდეგ. ამ უკანასკნელს პრეტენზია ჰქონდა ზუგდიდის მუზეუმიდან გატანილ განძეულობაზე.

ერთა ლიგის მიერ 1933 წელს საბჭოთა კავშირის ცნობამ მეტად უარყოფითი გავლენა იქონია საქართველოს ემიგრანტული მთავრობის მდგომარეობაზე: მის ნაცვლად შეიქმნა „ქართული ოფისი“. რამდენადაც განძის ოფიციალურ მესაკუთრედ მანამდე საქართველოს ემიგრირებული მთავრობა ითვლებოდა, ამიერიდან განძი საფრანგეთმა დაისაკუთრა. აქედან მოყოლებული თაყაიშვილი საფრანგეთის მთავრობისგან ითხოვდა, რომ განძი საქართველოს სსრ-სთვის გადაეცათ. 1938 წელს საფრანგეთმა დააბრუნა ხელნაწერები. საბოლოოდ კი ეს მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ გახდა შესაძლებელი. ჯერ კიდევ 1944 წლის ნოემბერში ექვთიმე თაყაიშვილი შეხვდა სსრკ -ს ელჩს საფრანგეთში ბოგომოლოვს, რომელსაც გააცნო განძთან დაკავშირებული ვითარება და შემწეობა სთხოვა, თანაც გადასცა ვრცელი მოხსენება გენერალ დე გოლის სახელზე. დე გოლმა განკარგულება გასცა საქართველოს საუნჯის დაბრუნების თაობაზე, რაც 1945 წელს განხორციელდა კიდეც.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98

ცხოვრების ბოლო წლები (1945-1953)

ექვთიმე ღვთისკაცის ხატი

1945 წლის 11 აპრილს ექვთიმე თაყაიშვილი თბილისში დაბრუნდა. 1945 წლის 15 აპრილს ექვთიმე თაყაიშვილი საქართველოს სსრ განათლების მინისტრის ბრძანებით დაინიშნა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიის კათედრის პროფესორად. 1945 წლის 10 მაისს მიანიჭეს დამსახურებული პროფესორის წოდება. 1946 წლის 28 დეკემბერს იგი აირჩიესსაქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსად. 1946 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი საჯაროდ წარდგა თბილისის უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებელთა წინაშე მოხსენებით „ევროპაში ნახული ქართული ძეგლები და იქვე შეკრებილი ცნობები ქართული ძეგლების შესახებ“. მეტად მნიშვნელოვანია მის მიერ 1949 წელს სრული სამეცნიერო აპარატის თანხლებით გამოცემული სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ხოლო 1949 წლის 17 სექტემბერს სსრ კავშირის უმაღლესმა საატესტაციო კომისიამ დაუმტკიცა დოქტორის ხარისხი და პროფესორის წოდება.

ექვთიმე თაყაიშვილს ჰყავდა მეუღლე, ივანე პოლტორაცკის ასული ნინო, რომელზეც 1894 წელს იქორწინა, და ქალიშვილი. 1985წელს რეჟისორმა რეზო თაბუკაშვილმა მის შესახებ დოკუმენტური ფილმი გადაიღო. დიდი მეცნიერი 1953 წლის 21 თებერვალს, უკიდურეს გაჭირვებაში გარდაიცვალა. მის დაკრძალვას ვაკის სასაფლაოზე მხოლოდ ორმოცამდე ადამიანი დაესწრო.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98

გარდაცვალების შემდეგ

წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცის სახელობის ეკლესია

ამჟამად იგი გადასვენებულია საზოგადო მოღვაწეთა მთაწმინდის პანთეონში. 1985 წელს რეჟისორმა რეზო თაბუკაშვილმა გადაიღო დოკუმენტური ფილმის მის შესახებ. 2002 წლის17 ოქტომბერს საქართველოს მართლმადიდებელმა სამოციქულო ეკლესიამ ის წმინდანად შერაცხა და წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი უწოდა. ექვთიმე თაყაიშვილის მუზეუმია განთავსებული მის უკანასკნელ საცხოვრებელ ადგილას, თბილისში, ვაშლოვანის ქუჩის 7 ნომერში და აგრეთვე მისი მუზეუმია აშენებული თაყაიშვილის მშობლიურ სოფელში, ლიხაურში, სადაც ყოველი წლის 16 იანვარს „ექვთიმეობას“ აღნიშნავენ. ექვთიმე თაყაიშვილის სახელს ატარებს გურიანთა-ვაშნარის მუზეუმ-ნაკრძალი გურიაში. 2013 წელი იუნესკოს ეგიდით ექვთიმე თაყაიშვილის საიუბილეო წლად გამოცხადდა.

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98

რეზო თაბუკაშვილი - საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი 

https://www.youtube.com/watch?v=BhSEX-2iBcM&hd=1